20 Ocak 1990’da Sovyet Ordusunun Baku’ye girisi 1988’de Karabag’daki Ermeni bolucu hareketi ve Ermenistan’in bu bolgeyi kendi kontrolu almak icin cabalar gostermesi sirasinda,
20 Ocak 1990’da Sovyet Ordusunun Baku’ye girisi 1988’de Karabag’daki Ermeni bolucu hareketi ve Ermenistan’in bu bolgeyi kendi kontrolu almak icin cabalar gostermesi sirasinda, Azerbaycan halkinin kendi vatanini savunma amaciyla giristigi ve bu surec icerisinde, Moskova’dan bagimsiz olma mucadelesine donusen siyasi gelismelerin icinde onemli bir donemectir.
20 Ocak’ta Sovyet Ordusunun Baku’de yaptigi katliam Azerbaycan halkinin bagimsizlik mucadelesini bastirma girisimidir. 20 Ocak’a giden surec, Azerbaycan halkinin kendisine, Ermeni saldirisi ve Moskova’nin adaletsiz tutumuna yonelik gelismeler isiginda sekillenmistir. Bu katliam 1988’den itibaren gelisen olaylarin Azerbaycan’daki siyasi gelismelerin ocak 1990’da durumu daha da gerginlestirdigi noktada yapilmistir. Ocak 1990’da Azerbaycan’da siyasi tansiyon artarken, Moskova’nin aldigi bir karar durumu daha da gerginlestirmistir. SSCB Yuksek Sovyeti Prezidyumu (Baskanlik Divani)nun 15 ocak 1990 tarihli “DKOB ve bazi bolgelerde olaganustu hal ilan etme” karari, ozellikle de bu kararin 7. maddesinde Azerbaycan SSC
Yuksek Sovyet’ine uygulanmasinin kapsamini Baku ve Gence illerine genisletme onerisinde bulunmasi Azerbaycan Halki tarafindan adaletsiz olarak degerlendirilmis ve tepkiyle karsilanmistir. Halkin 16 ocak’ta arabalarla Baku sehrinin giris yollarini ve sehirdeki askeri birlik ve yerlesim bolgelerini barikatlarla kusatma altina almasi uzerine o sirada Baku’de bulunan SSCB Yuksek Sovyet’ini olusturan iki meclisten biri olan Birlik Sovyet’inin Baskani Primakov, SSCB Komunist Partisi Merkez komitesi sekreteri Grienko ve SSCB Komunist partisi sube Muduru Mihayilov kamuoyuna Baku’de olaganustu hal ilan edilmeyecegini aciklamislardir.
Bu sirada Azerbaycan Halk Cephesi (AHC) yonetimi Moskova’nin 15 ocak’ta aldigi kararin Azerbaycan Halkina hakaret anlamina geldigini ve kararin Cumhuriyetin egemenligine aykiri oldugunu ifade ederek Azerbaycan Yuksek Sovyet’ini 20 ocak tarihine kadar olaganustu toplantiya cagirmistir. 17 ocak’ta halka duyurulan bu cagrida ayrica, barikatlarin kaldirilmasi ve sehirde olaganustu hal uygulanmaya calisilmasi durumunda karsi koymamasi istenmistir.
Bu gelismeler uzerine, SSCB’nin Azerbaycan’daki denetimini kaybetmesi ihtimali belirince son care olarak SSCB Yuksek Sovyeti Prezidyumu 19 ocak’ta “Baku kentinde olaganustu hal ilan etme”karari almistir.
Karar 20 ocak saat 24.00’den itibaren gecerli olacakti. Fakat 19 ocak saat 19.27’de Azerbaycan televizyonunun, daha sonra ortaya ciktigi uzere, SSCB KGB’si tarafindan bombalanmasi sonucu bu karar konusunda halk bilgilendirilmemistir. Azerbaycan Halk Cephesi yoneticilerinin son anda haberdar olduklari olaganustu hal kararina uyarak halkin evlerine gitmesi yonundeki telkinleri etkili olmayinca Sovyet ordusunun 20 ocak’ta agir silahlar kullanarak Baku’ye ve Azerbaycan’in diger bolgelerine girisi sonucunda resmi aciklamalara gore; 133 kisi sehit oldu 611 kisi yaralandi. 841 kisi de gozaltina alindi ve 5 kiside kayboldu.
20 ocak katliami Azerbaycan’da her sene Sehitler gunu olarak anilmakta ve resmi devlet duzeyinde torenler yapilmakta ve bu katliam sehitlerinin defnedildigi “SEHITLER HIYABINI”ni devletin en ust duzey yetkilileri ve halk tarafindan ziyaret edilmektedir.
Turkiye 20 ocak katliamini 1990’da resmen SSCB’nin ic meselesi olarak gordugunu aciklasa da ve donemin Cumhurbaskani Turgut Ozal’in “Onlar (Azerbaycanlilar) Sii biz Sunni” sozleriyle karsilasa da, Turk kamuoyu ve Turk Milleti katliama ciddi tepkiler gostermis; Ankara, Istanbul ve diger kentlerde SSCB’yi protesto eden ve Azerbaycan’i destekleyen kalabalik gosteriler yapilmistir.
Azerbaycan bagimsizliginin ardindan Turkiye Karabag savasinda ve bagimsizligin savunulmasinda Azerbaycan’in yaninda yer almis ve her turlu destegi vermistir.
Bugun Azerbaycan’a giden her Turk resmi devlet yetkilisi “Sehitler Hiyabini”ni ziyaret ederek celenk koymakta ve saygi durusunda bulunmaktadir.
Bu vesileylede Azerbaycan’in bagimsizligi icin, vatan topraklarinin isgal altindan kurtulmasi icin canlarini feda eden aziz Azerbaycan Turkleri sehitlerimize Yuce Allah’tan sonsuz rahmet diliyor, Gazilerimizide; sukranla yad ediyor, saygiyla selamliyorum….
ABBAS UCAR
Abbas_ucar@hotmail
